ბოლო დროს კორეის ნახევარკუნძული მსოფლიო პრესის ცენტრში მოექცა არა ჩრდილოეთის დაპირებების, ან სამხრეთკორეული «Gangnam Style»-ის გამო, არამედ ჩრდილოეთ კორეული მშვიდობიანი (!) წინადადების გამო. რამდენადაც პარადოქსული არ არის, ჩრდილოეთ კორეამ მიმართა საერთაშორისო თანამეგობრობას მორიგი შემოთავაზებით. ამჯერად ის არ დებს სეულის ცეცხლის ზღვად გადაქცევის, იაპონიისთვის ჰიროშიმის შეხსენებისა ან ტეხასის ქლაქ ოსტინის მიწის პირიდან აღგვის პირობას (თუ გახსოვთ, ყველაფერ ამას კორეის სახალხო-დემოკრატიული რესპუბლიკა მარტსა და აპრილში ღაღადებდა). დღეს ჩრდილოეთმა სამხრეთს მშვიდობიანი ხელშეკრულების ხელმოწერა შესთავაზა.
ერთი შეხედვით, ამაში არაფერი მოულოდნელი არ არის – კორეის ომი დასრულდა 60 წლის წინ და ცხადია, მშვიდობიან ხელშეკრულების ხელმოწერის დრო ნამდვილად დადგა. მიუხედავად ამისა, კორეის ომის დასრულება ტრადიციული მშვიდობიანი ხელშეკრულებით ვერ მოხერხდება – სამართლებრივიი თვალსაზრისით არანაირი კორეის ომი, კონფლიქტი, რომელშიც მილიონიდან მილიონნახევარ ადამიანამდე გარდაცვლილა, სულაც არ არსებულა (უფრო სწორად, კონფლიქტი იყო, მაგრამ „ომი“ ორ სახელმწიფოს შორის – არა).
როგორც საყო
ველთაოდ არის აღიარებული, კორეის ომი დაიწყო 1950 წლის 25 ივნისს, როდესაც ჩრდილოეთკორეული ჯარი შევიდა სახმრეთის ტერიტორიაზე. საკმაოდ სწრაფად მათ მოახერხეს მთელი ნახევარკუნძულის დაკავება, თუმცა სექტემბერში ამერიკელების ჩარევის შედეგად, რომლებიც სამხრეთის ძალებთან (ან იმასთან, რაც ამ ძალებისგან დარჩა) ერთად გააქციეს ჩრდილოელები ჩინეთის საზღვრამდე. ამ დროს კი მრავალტანჯული კორეის ნახევარკუნძულის ტერიტორიაზე შემოვიდნენ ჩინელები, რომლებსაც ამერიკელები 38-ე პარალელამდე განდევნეს და აღადგინეს სტატუს-კვოს ომამდელი მდგომარეობა. 1953 წელს მიღებული ცეცხლის შეწყვეტის ხელშეკრულების თანახმად, დემილიტარიზებულმა ხაზმა ზუსტად იქ გაიარა, სადაც ის იყო 1950 წელს, ომის დაწყებამდე.
ჩვეულებრივი ადამიანისთვის ომი გამოიყურება როგორც ორი მეზობელი სახელმწიფოს ჩვეულებრივი კონფლიქტი, რომელსაც „გაუმართლა“ და მსოფლიო სახელმწიფოებიც ჩაერივნენ. სინამდვილეში კი სიტუაცია გაცილებით უფრო ჩახლართულია სამართლებრივი თვალსაზრისით.
დავიწყებ იმით, რომ სამხრეთ კორეის ოფიციალური მოსაზრებით ჩრდილოეთი კორეა არავითარ შემთხვევაში არ არის სახელმწიფო. ჩრდილოეთი კორეის მოსაზრებით კი სამხრეთით არ არსებობს არანაირი სახელმწიფოებრიობა, შესაბამისად არც კორეის რესპუბლიკა არსებობს. საქმე კი იმაშა, რომ 1948 წლიდან, მიუხედავად ორი სახელმწიფოს გამოცხადებისა, ორივე სახელმწიფოებრივ ერთეულს ჰქონდა პრეტენზია საკუთარი იურისდიქციის ნახევარკუნძულის მთელ ტერიტორიაზე გავრცელებაზე – ეს პრეტენზია კი დღესაც ცოცხალია.
ოფიციალური კომუნისტური მოსაზრებით, რომელიც დაფიქსირებულია კორეის სახალხო-დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუციაში, კორეის მთელ ნახევარკუნძულზე არსებობს მხოლოდ ერთი კანონიერი ხელისუფლება – კსდრ, რომლის დედაქალაქია ფხენიანი. სამწუხაროდ, როგორც ღაღადებენ ჩრდილოეთ კორეელი იურისტები და პროპაგანდისტები, კორეის ნახევარკუნძულის სამხრეთი ნაწილი ოკუპიურებულია ამერიკის ჯარის მიერ, რომლებმაც იქ შექმნეს საკუთარი მარიონეტული კოლაბორაციონისტული ადმინისტრაცია. რაღა თქმა უნდა, რომ კორეის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუციის თანახმად ე.წ. „კორეის რესპუბლიკის“ ადმინისტრაცია არაფერს არ წარმოადგენს და მას არსებობის უფლებაც კი არა აქვს.
სამხრეთით, როგორც მოსალოდნელია, სიტუაცია სარკულად არის არეკლილი. სამხრეთის კონსტიტუციის თანახმად კორეის ნახევარკუნძულის მთელ ტერიტორიზე ვრცელდება კორეის რესპუბლიკის იურისდიქცია, დედაქალაქი – სეული. თუმცა, სამხრეთკორეული ოფიციალური დოკუმენტების თანახმად, საბჭოთა კავშირისა და ჩინეთის ხელშეწყობით დაიწყო კომუნისტური ამბოხი, რომლის შედეგად ძალაუფლება ხელში ჩაიგდო ტერორისტულმა ორგანიზაციამ სახელად „კორეის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობა“. რა თქმა უნდა, სამხრეთის კონსტიტუცია ამ მთავრობას არ ცნობს, ხოლო მის დაქვემდებარებაში არსებული სამხედროები (მათ შორის ბირთვული იარაღის დანაყოფები) „კრიმინალურ დაჯგუფებებად“ არის მიჩნეული (ჩრდილოეთკორეელი იურისტების აზრით, „კრიმინალური დაჯგუფებებია“ სამხრეთის სამხედროები).
ასე რომ, ორივე მხარის პოზიცია რომ გავიზიაროთ, კორეის ომი იყო არა სახელმწიფოთშორისი კონფლიქტი, არამედ პოლიციური ოპერაცია, რომლის მიზანი კორეის ნახევარკუნძულის მეორე მხარეს არსებული „კრიმინალურ დაჯგუფებების“ ლიკვიდაცია იყო.
ცივი ომისა და მეოცე საუკუნის მიწურულს ორივე მხარე აქტიურად ცდილობდა ოპონენტის არალეგიტიმურობის დამტკიცებას. პირველობა ამაში ჩრდილოეთს უკავია – 1972 წლამდე სახალხო დმეოკრატიული რესპუბლიკის დედაქალაქად იყო მიჩნეული სეული, ხოლო ფხენიანი მხოლოდ დროებით შტაბად განიხილებოდა. კორეის რესპუბლიკა, ამაზე საპასუხოდ, ჩრდილოეთის პროვინციებში გუბერნატორებს ნიშნავს. ცხადია, რომ ეს გუბერნატორები რეალურად არ მართავენ იმ პროვინციებს, სადაც დანაშნეს და სეულის შუაგულში მდებარე ოფისს არ სცილდებიან.
ბოლო 15-20 წლის განმავლობაში სამხრეთ კორეამ დაუწყო მთელ ნახევარკუნძულზე ერთადერთი ლეგიტიმური სახელმწიფოს იდეაზე ზერელე ყურება, ხოლო ჩრდილოეთის პროპაგანდაში ამ თემას დღესაც დიდი ადგილი უკავია. ჩრდილოეთკორეული პრესა, მაგალითად, დღესაც სვამს ბრჭყალებში სამხრეთ ორეის ყველა დაწესებულებისა და თანამდებობის პირის სახელწოდებბეს. გამოდის, რომ სამხრეთელი „პრეზიდენტი“ სინამდვილეში არანაირი პრეზიდენტი არაა, „პარლამენტი“ სინამდვილეში არანაირი პარლამენტი არაა და „კორეის რესპუბლიკის ელჩიც“ კი ელჩი არაა.
არანაკლებ ჩახლართულია კორეის ომი საერთაშორისო ურთიერთობების კუთხით – აშშ-სა და ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის ოფიციალური პოზიციის თანახმად, ამ სახელმწიფოებს ონფლიქტში მონაწილეობა სულ არ მიუღიათ (მიუხედავად იმისა, რომ სწორად ამ ორი სახელმწიფოს სამხედრო ძალებმა ითამაშეს გადამწყვეტი როლი).
1950 წელს კორეის ნახევარკუნძულზე ჩამოსხდა ამერიკის შეერთებული შტატების დესანტი. მიუხედავად იმისა, რომ დესანტის უდიდესი ნაწილი სწორად ამერიკული ჯარები იყო, ისინი ნახევარკუნძულზე არა ამერიკის ეგიდით, არამედ „გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის სამხედრო შენაერთების“ სახელით შევიდნენ. საქმე კი იმაშა, რომ გაეროს უშიშროების საბჭომ, პროტესტის ნიშნად არ მყოფი საბჭოთა წარმოამდგენლის გარეშე, ერთხმად მიიღო რეზოლუცია სამხრეთისთვის დასახმარებლად „გაეროს ძალების გაგზანის“ თაობაზე. რეალობაში „გაეროს ძალების“ აბსოლუტური უმრავლესობა ამერიკული შენაერთები იყო. ფორმალურად კი, აშშ, როგორც სახელმწიფო, კონფქლიქტში არ მონაწილეობდა. იურიდიული თვალსაზრისით ამერიკელები იყვნენ კანონმორჩილი ადამიანებ, რომლებიც დაემორჩილნენ გაეროს გადაწყვეტილებას და სამხრეთკორეელ ერს დახმარების ხელი გამოუწოდეს.
კიდევ უფრო საინტერესოა ჩინეთის ოფიციალური პოზიცია. საბჭოთა და ჩინელი დიპლომატები მრავალგზის აღნიშნავდნენ, რომ კორეაში მებრძოლი ჩინური სამხედრო დანაყოფები, რომელთა რაოდენობა ნახევარმილიონ ადამიანს აღწევდა, სინამდვილეში ჩინური საჯარისო დანაყოფები სულადაც არ ყოფილან. ფორმალურად საუბარი მიდიოდა ჩინური დივიზიების მოხალისეებზე. ოფიციალური მოსაზრებით ჩინელმა ჯარისკაცებმა გადაწყვიტეს სოლიდარობის გამოხატვა ჩრდილოეთკორეელი ერისთვის და მთელი დევიზია საკუთარი ნებით გადადიოდა კორეის ტერიტორიაზე სამხედრო მოქმედებებში მონაწილეობის მისაღებად. მიუხედავად იმისა, რომ ეს გადაწყვეტილება ჩინელმა ინტერნაციონალისტებმა საკუთარი ნებით მიიღეს (მიუხედავად ჩინური ერის სიმპატიისა და მხარდაჭერისა) ოფიციალურად ისინი არ უნდა ჩაითვალონ ჩინეთის სახალხო-განმათავისუფლებელი ჯარის მსახურებად, არამედ „ჩინელ სახალხო მოხალისეებად“.
1953 წელს ამ დილომატიურმა არეულობამ არ შეუშალა ხელი ცეცხლის შეწყვეტის ხელშეკრულებაზე ხელის მოწერას, თუმცა გარკვეული გართულებები მაშინაც იყო. კორეის რესპუბლიკის (სამხრეთის) წარმომადგენლებმა პოლიტიკურ-დიპლომატიური მოსაზრებებიდან გამომდინარე უარი განაცხადა ცეცხლის შეწყვეტის ხელშეკრულების მოწერაზე, რის გამოც ხელმოწერა ამერიკელებს (ანუ, იურიდიულად, „გაეროს ძალებს“), ჩინელებს (ანუ, იურიდიულად, „ჩინელ სახალხო მოხალისეებს“) და ჩრდილოეთის წარმოამდგენელს ეკუთვნოდა, რომელიც, ერთადერთი, ფიგურირებდა დოკუმენტში საკუთარი რეალური სახელით.
მშვიდობის ხელშეკრულების ხელმოწერა მოითხოვს ორივე კორეული სახელმწიფოს კონსტიტუციების რადიკალურ გადახედვას – უპირველეს ყოვლისა კი იმ პუნქტზე უარის თქმაზე, სადაც გაცხადებულია სეულისა და ფხენიანის დიპლომატიის მთავარი მიზანი – ქვეყნის გაერთიანება.
ცხადია, თეორიულად შეუძლებელი არაფერია, განსაკუთრებით კი იმის გათვალისწინებით, რომ 1972 წელს ანალოგიურ გადაწყვეტილება შეიქმნა ორი გერმანული სახელმწიფოსთვის. ამავდროულად აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ დღეს კორეა არ არის მზად ასეთი სცენარისთვის – კორეის გაერთიანებაზე უარის თქმა გამოიწვევს სწრაფ და მკაცრ რეაქციას როგორც სამხრეთით, ასევე ჩრდილოეთით.
ყოველივე ზემოთ აღწერილის გათვალისწინებით აშკარაა, რომ მშვიდობის ხელშეკრულების ხელმოწერის იდეა აშკარად პროპაგანდის ნაწილია. ცხადია, დღეს არავინ არ დაიწყებს ამისთვის საჭირო მოლაპარაკებებს, მაშინაც კი, თუ ორივე სახელმწიფო რატომღაც დათანახმდება ორი სახელმწიფოს არსებობის იდეას.
ზოგადად, ასეთი დიპლომატიური პროპაგანდა დამახასიათებელია არამარტო ფხენიანისთვის. ცოტა ხნის არანაკლებ ლამაზი (მაგრამ აშკარად შეუძლებელი) იდეით გამოვიდა სამხრეთ კროეის პრეზიდენტი, როდესაც სადემარკაციო ხაზის „მშვიდობის პარკად“ გადაქცევის იდეა წამოაყენა. რელურობის ხარისხით ეს იდეა არც ისე განსხვავდება მშვიდობის ხელშეკრულების დაუყოვნებლივი ხელმოწერის იდეისგან. ამავდროულად, რა თქმა უნდა ის გარემოება, რომ ამჯერად პროპაგანდა არა სარაკეტო-ბირთვული განადგურების, არამედ მშვიდობის ჟესტებისგან შედგება, დასაფასებელია.
ანდრეი ლანკოვის სტატიის თარგმანი
